Erectiele disfunctie

Gabriël Smit  

DE STEEN

Alles krijgt klaarder stem. De bomen zeggen:

wij groeien op naar de nieuwe aarde,

naar onze schaduw over het Lam.

De vogels zeggen: wij trekken wiekend de winter

voorbij naar een eeuwige voorjaar,

naar ons hooglied in Sion.

De velden zeggen: wij zijn geboorte,

voren van pijn, ploegsneden van het

ontzaglijke baren der schepping.

De mensen zeggen: wij zijn overal onderweg,

overal voorgevoel over stervensdorst heen

naar het levende water.

Mijn hart zegt: kom in mijn hart,

mijn ogen zeggen: spring in mijn licht,

mijn handen zeggen: maak mij los, ik wil bidden.

En God zegt: nog staat mijn kruis op de berg,

nog is mijn graf gesloten, wentel in Gods naam

je steen van mij weg.

Advent 

De aarde maakt zich langzaam

aandachtig klaar voor uw aankomst,

schikt de velden, het licht van de maan,

en nevel waar straks de engel stort

naar de herders. Ik denk: in de weide aan

de overkant. Vanmiddag al stond

het paard er doodstil gebogen naar 

de grote donkere ogen van de grond.

Steeds weerlozer gaan die nu open, -

dieper de oorsprong die Gij ontsluit

waar Gij in het uwe Uzelf wordt,

bijna een ik, haast uit Uzelf geboren,

een woord, maar nog niet in ons uit-

gesproken, nog een grens van adem tekort.

KV 595

Geluk om een uitzicht dat bleef, hoe

ook bedreigd, meer kan er niet zijn,

nooit, leven is hopen ten einde toe,

ochtend als het nauwelijks avond schijnt.

De violen leggen een vragende lijn

uit, de piano antwoordt: zo is het goed,-

maar wees voorzichtig met zekerheid,

verlangen kan nooit tegen overmoed.

Heeft Mozart dit willen zeggen, kort

voor zijn hart niet meer zingen kon?

Hij zal het zelf niet hebben geweten.

Hij zag misschien een verte waarin licht

volkomen klank werd en deed zijn ogen dicht

om het nooit meer te kunnen vergeten.

ADVENT

Bijna gaat het misten: de mensen bewegen snel

en onrustig in zichzelf verdiept; het licht

is traag, het houdt de stemmen tegen, de wind

hangt willoos in het grauw verschiet.

Wij raken langzaam los van alle dingen, niets is er,

dat ons nog verbergen kan, wij zoeken

overal herinneringen, maar weten er de vruchteloosheid van,

tot alles uit ons hart is weggeslagen en er

niets ver is, dat ons nog kent,- dan, plotseling,

begint een helder vragen, voorzichtig eerst,

wij zijn het licht ontwend, maar

onweerstaanbaar groeiend door de dagen,

zingend en stralend, - want het is Advent.

Dichterbij

Er moet een andere wereld

zijn, veel dichterbij. Leven

van kleine bloemen in helder

gras, twee witte vlinders,

hoge bomen van groen zilver

en over een langzame, stille

weg een man en een vrouw in

nadenkend ademen. Het is

al wat ik zie, het begint

wakker te worden van liefde, slaat

overal verwonderde ogen

van samen op. Statig komen

twee paarden over een weide

van geluk, kinderen blijven

onschuldig staan en kijken,

alles is dankbaar van licht,

heimwee, ingetogen herinnering

aan wat komt. In de verte

een grote stad. Een engel

nadert langs een smal, helder

water, lissen, sidderend riet.

Het is veel dichterbij, ik ben

er zeker van, ik zie de weg

langs een hartelijk huis, ik moet

over een ronde brug, vogels doen

mij vleugels aan. Nee, nee, ik wil

niet anders dan ik ben, ik

wil mijn eigen bange handen,

ik ben blind van verlangen

en eigendom, het is wat ik zie,

ik wil niet voorbijvliegen,

ik wil zijn. Hier, nu. Ik heb

ogen van geluk, liefde, ik ben.

Ik zie hoe de engel langzaam

langs het zwijgende water gaat,

ernstig werpt hij er woorden

in, denken begint en dromen,

mijmeren van doorzichtig bewegen,

schichtige vissen, er springt leven

van spreken uit, een andere wereld,

veel dichterbij. Hij is moe, hij

leunt tegen een oude wilg, zijn

hand aan zijn voorhoofd. Hij is

de eerste engel die ik zie.

Hij heeft een gewoon gezicht,

ik dank God dat hij er niet

anders uitziet dan ik wist.

Buurman, vriend, maar moe

van leven hier, van veel doen

dat anders ongeboren blijft:

niemand iets schuldig zijn,

moeder bezoeken, aandacht hebben,

denken aan moeilijke grenzen,

buigen over een graf, bloemen

meebrengen, luisteren, doen en

laten als een eerlijk mens.

Hij is moe, zelfs de hemel

is het dikwijls te veel. Leven

wil altijd meer, wij komen

handen te kort, onze ogen

tranen van ongeduld en angst.

Misschien heeft hij gedacht:

hoogstens een paar maanden.

Het werden ontelbare jaren,

en nog, en nog. Maar

nu is alles over, de wind

ging liggen, tegen de grijze wilg

leunt hij en tuurt zwijgend

over het water. Kijken, kijken

als een mens, wat mooi. Niet

meer van boven af, veel dichterbij:

klaver en boterbloem, kevertjes,

een vlieg, in een wak van licht

roerloos een wachtende vis.

Ogen hebben, de wereld erin,

het innigste lied van de tijd

in de liefste, de andere twee,

en daarbinnen een morgenzee

van geluk. Maar dat weet

hij nog niet. Nu ziet hij breed

een reiger vallen in zijn vleugels,

de hemel wordt er even

hoger van, de weiden strekken

verder hun heldere deemoed

uit, dienen met klaar groen

rustige dieren en zeggen aan

de horizon: achter ons staat

een huis voor leven, een toren

voor de verrijzenis. De engel

weet, maar kan het niet zeggen,

de wereld is dichterbij dan hij

dacht, anders ook, bij

de dingen horen andere namen

dan de eerste, er waren

scherpe wolkflarden pijn

overheen, ook troebel grijs,

hij wist er geen raad mee.

Gelukkig, het is niet meer.

Eindelijk rust, alles is goed,

niemand hoeft over te doen

wat mislukte, ook hij niet.

De man en de vrouw zien

hem staan, zeggen twee, drie

korte woorden tegen elkaar

en gaan licht verder. Hij slaat

zijn arm om haar schouder.

Spreken wordt overbodig, woorden

zijn nu voorbij, de dingen

teruggebloeid in hun voorbeeld,

oorsprong en einde ineen. De

dichter, in zijn heldere huis,

kijkt lang en vreedzaam uit

over dit eerste land, herkent,

knikt, en legt zijn pen

neer, eindelijk onbezorgd,

want tussen oog en hart

is geen afstand meer, de

dingen zijn samengevallen

met hun woord. Van de verre

stad glanzen de daken, de dom

het allerhoogst. Er komt

een brede rivier vandaan, water

van parelmoer. Langzaam varen

stille, donkere schepen erheen,

naar de oever glijdt een streep

golvend paars, niet te weer-

houden. De visser in de kleine

groene roeiboot laat zich drijven,

wiegelt even, het vierkante

schepnet in zijn zekere handen.

Hij kent het water, de vissen,

hij eet brood, hij herinnert

zich zijn laatste maaltijd,

de rechte rooklijn uit het vuur bij

het meer. Hoe lang geleden?

Duizend jaar, gisteren, even

vast kan het morgen zijn.

Al wat volgt is voorbij.

Eens had hij een duif

op zijn hoofd, een kruis

op zijn rug, een dood

in zijn borst, levensgroot.

Maar dat is gebeurd, ook

de laatste oorlog, ziekte,

haat, domheid, verdriet en

geloof, middag en avond.

Hij kijkt in zijn genezen handen

en haalt het net op met

de laatste flitsende vis.

Langs de dijk komen de man

en de vrouw, zij blijven

even wachten en kijken,

tevreden dat de visser

één voor één de vissen

teruggooit in het water,

springend kristal, snelle kringen

die uitglijden in stil, wit

licht. Onder aan de dijk

ligt een kerkhof, klein

veilig binnen een vierkant

ernstige populieren. Vaderland,

het laatste graf een halve

eeuw oud, bemoste stenen

scheefgezakt, buigend naar

blauwe kelkjes in het gras.

Tussen de stammen het land,

overal open, onbevreesd. Grote

witte wolken komen aangeschoven

en houden in. Nu is alles

voltooid. De man en de vrouw

zien elkander, gaan liggen

in hoog pluimgras en beginnen

te zwijgen, een sneeuwwitte

storm van tederheid, duizeling,

zielsdiep ademen, dan stilte,

ogen gesloten, borst aan borst.

Op de rivier nog de kleine boot

de visser roeit langzaam

terug naar de stad met de dom,

om zijn mond een glimlach

van aankomst. De riemen druipen

van vrede, waterlelies, fluisterend

overriet. Rond de man

en de vrouw begint het gras

te glanzen, ze leggen hun handen

open tegen elkaar. De engel wendt

zijn hoofd af en gaat, bijna

bedroefd. Zo dichtbij zijn dingen

die ook engelen verblinden.

OCHTEND

Vroegte, De kamer

slaat langzaam zijn ogen

op en ziet zijn eigen namen.

De dingen komen

weer naar ons

toe, elk met hun taak. De bloemen

in de vaas heten nog

bloem genoeg en

anders: geur

van vergaan, vergeefse begeerte

vroeger en straks ineens nu

te leven.

Toch kan het. Zon, spring hoger, sla vuur, longen

van licht, een tong

van vonken,

een mond geluk.

Hemelse lichthand, schrijf aan de grijze

optrekkend wand een

vrijgeleide,

zeg: de dag

is liefde, een liefde een nieuwe

aarde, een landschap

van vrienden,

getogen voortgaan

over een akkerpad. Blauwe

korenbelden wuiven beraad,

vertrouwen

ons vrij

de aarde toe, de hemel

zegt dankbaar: samenzijn

is leven.

O vroegte, - de zon

is nog licht, de kamer

spelt zichzelf en geeft ons

noze namen,

de zelfde

van gisteren, maar toch nieuw,

een ander afkomst, een andere verte.

een misschien van graniet.

STADSGEZICHT

Snel gesneden profiel

Mannenkracht over de stad:

beton houdt glaswanden kaarsrecht

in evenwicht met

meeuwen.

Het groeit van staal en handen,

modder beneden, boven

een scherpgepunt perspectief:

dunne, strakke zwiepdraden

reiken naar een zilveren overkant

van wriemelend leven.

Mijn hand op de muur, - ik haal

dieper adem. Ook hier, ook hier.

Blad en bloem zijn niet

uw enige, eerste stem. Ik praat

tot in flats U na,

rode tegels, luchtkokers,

tv, tv, ik sta

overal tussen woorden.

Soms dichterbij, soms plotseling

verder, het hart moet een omweg maken,

en waarom niet? Het vindt

waar het zoekt, genade

is altijd begin.

Ook hier, -cement. Zijn schelpen

U minder dan zee? Is mijn hand

op de ijzeren leuning nu verder

van U vandaan?

Ik zing een nieuw lied

voor U:

beton houdt glaswanden hemelrecht

in evenwicht met leven.

Toch weer

Toch weer praten, praten met de nacht, met

mijzelf, ik, mij, alle woorden omkeren,

uitsturen, terughalen, bang voor vreemde

andere die ze ontmoeten onderweg,

meebrengen, loslaten vlak voor mijn pen,

die ik niet schrijven kan, niet durf weten

omdat alles zo anders is en nergens vrede,

nergens zoals ik het heb neergelegd.

Praten, waarheen? Buiten langzame regen,

lang, grijs water, geen vast land meer en

niets dat ik nog een naam kan geven.

Even wat onverstaanbaar geritsel tegen

het raam, terugkeer, doodmoe maar ik herken

het niet, het is te ver weg gebleven.

Waarheen dan?

Waarheen dan? Het waren toch woorden

die ik al jaren spreek: hart, ziel, bloed,

liefste, maar ook andere, kleine die horen

bij de dingen van alle dag: tafel, stoel,

raam, bloemen, altijd heb ik ze genomen

voor wat ze deden: de wereld opendoen,

iets in mijn handen leggen, binnen mijn ogen

ontmoeting zijn, leven met anderen, groet.

Ik verstond ze, ik deed wat ze vroegen,

schreef ze achterna, wist wat ze bedoelden,

had genoeg aan hun vluchtigste wenk.

Maar zelfs de grootste, sterkste durven

niet meer te blijven, niet meer uit te rusten.

Ze willen niet dat ik zeg wat ik denk.

Woorden

Woorden, vreemd als de hand die schrijft

wat hier staat: een soort wezen van leven,

tastend naar huid, naar vragend bewegen

buiten, naar mijn omtrek, verstaanbaarheid.

Het steekt uit, naar voren, het vergrijpt

zich aan wat ik eindelijk zou moeten weten:

dat ik nooit kan samenvallen, nooit een teken

kan geven dat alles in mij openspreidt.

Toch volhouden. Van voren af beginnen,

al het gesprokene anders rangschikken,

vergeten wat het wist en waar het stond,

zeggen: ik moet hier minstens nog blijven

tot ik mij uit mijzelf kan bevrijden

door zelf te spreken met mijn eigen mond.

Aangekomen midden in de nacht

Aangekomen midden in de nacht, muziek

van gisteren verregend, morgen achter donker,

alleen aan mijn tafel, moet ik al wat verborgen

bleef open woorden geven, stemmen die niet

overslaan om vroeger, tekens van hier,

uitspraak van oorsprong, kreet om verwonderd

opzien naar in vrijheid geboren worden,

uitzetten van een eindeloos grensgebied.

Toch weer woorden. 'Eindeloos', schrijf ik,

ik bedoel: overal mogelijkheid, nergens

gehinderd, toch taal, maar ogenblikkelijk,

adem die ademt, vrij, maar gebonden gehoord

in hartslag van klank en zin, scheppend

wat onbegrensd binnen is buiten: woord.

Voorzichtig beginnen

Voorzichtig beginnen, aandachtig kijken,

pen opnemen, hand vastbesloten, overal

oor zijn, aan muren, ramen, tafelblad,

in mijn nek, mijn borst, ragdunne lijnen

spannen om alles op te vangen, te peilen,

weten: dit is niet een kamer in een huis dat

aan een weg in Laren staat, maar dit is al

wat is en in mij zichzelf wil begrijpen.

Wat ik hier zie en zeg roept om leven,

wil groeien als een boom aan een rivier,

een toren in een stad, een ontembaar teken,

wil zijn wat het is, wil met mij en allen

en alles wereld zijn, geluk nu en hier,

stem waarop alle stemmen invallen.

Boom, langzaam uitspreken

Boom, -langzaam uitspreken, maar nog niets

in mijn dorre denkhoofd, achter mijn raamogen

nog geen reikende long van groen, geen stromen

van blad, geen geheim van licht vogelvertier.

Denken, denken, naar binnen kijken, uitzien

over herinnering, gierig op dromen,

de eerste keer volkomen willen terughoren

maar nergens antwoord, geen leven te zien.

Sla takken door mijn ogen, word knoppen

in mijn vingers, ga open, groei een bos

in mijn borst dat nooit zal verdorren,

een hemelzee levend groen voor al wie

sterft van overal steen, sla lover los

opdat ik kan geloven wat ik zie.

Terug, niet liegen

Terug, niet liegen. Ik lieg niet. Wat dan?

Genoeg hebben aan de boom die buiten

in de regen staat, kale takken die druipen,

nachtzwart een leeg, weggeveegd landschap.

Geen genade, toekomst ondenkbaar, een hart

steenkoud, leven onverschillig verschuiven

maar later, ooit, naar een onmogelijke ruimte,

verstard afwachten, stom, koud, nat.

Toch weer te veel. Niets dan tekens ontdekken,

proberen een achterkant te zien, steeds op zoek

naar ander leven dan is, hardnekkig verder

grijpen dan hier, alles verronselen voor ik,

besmetten met heimwee, volsmeren met bloed,

niet gunnen aan zijn ogen, andere ogenblik.

Kan een woord werkelijk vrij zijn

Kan een woord werkelijk, vrij zijn? Kan ik

het spreken zonder bezit, vanzelfsprekend,

niet overweldigen wat ik ermee beelden

wil? Kan ik het noemen zoals het zelf is?

Als ik zeg: liefste, zeg ik dan: liefste van mij?

Benoem ik haar niet in mijn eigen wereld,

zijn mijn handen de hare, kies ik geen wegen

dan in mijzelf, hoe dicht haar ook dichtbij?

Wat zegt dan: liefste? Zegt het: op ‚‚n na?

Kan ik ooit alles loslaten? Durf ik ooit zeggen:

ik wil niet anders dan in jou bestaan?

En wilde ik, zou ik dan toch niet denken:

wie alles verliest zal alles vinden? Toch haar

leven aanhoudend met het mijne krenken?

Zo kan ik niet verder

Zo kan ik niet verder. Ik moet weten

dat ik schuldig ben. Al kan ik het niet

helpen, ik help het toch. Onnoemelijk diep

in mij verscholen, even open uit te spreken,

weet ik mijzelf gesloten voor een leven

dat sterft omdat ik het niet durf zien.

Zeg ik alle woorden, noem ik de namen die

ook door mijn schande zijn uitgevreten:

Auschwitz, Dachau, Alabama, Vietnam,

en hier, verrekkend voor mijn eigen ogen,

Surinamers, Ambonnezen in hun kamp,

ik noem namen van anders en anderen, leg

ze buiten mij om er omheen te lopen,

om toch niet zelf te leven wat ik zeg.

Ik ben ergens anders heengeschreven

Ik ben ergens anders heengeschreven dan

ik wilde, onhoudbaar sprong het onder

mijn handen uit, heeft het mij vastgebonden,

radeloos, waar ik niet meer vluchten kan,

waar mijn zachte, welwillende glimlach

alles bevuilt, waar ik met duizend monden

wil spreken, mijzelf vroom zuchtend tot morgen

wil uitstellen, ik zal het wel merken overdag.

Maar het is nacht, stil en de stilte schreeuwt,

een holte vol gehuil, ver boven het reiken

van mijn gehoor, maar martelend door mijn lichaam heen

moordende pijn, ziek bloed, niet te schrijven,

geen woorden om het in terug te drijven,

in geen enkele taal, geen woord, geen hart.

Ochtend, opgestaan

Ochtend, opgestaan, het niet meer geloven.

Wat is mijn woord dan, wat is wat ik zeg?

Wat hart, bloed, wereld, doodsnood, wanhopen?

Heb ik weer geschreven wat ik niet ben?

De dag in de kamer is nog voorzichtig,

leert mij lopen naar vroegere dingen heen,

maar het blijft pijn doen, want er liggen

doden in mij die niet willen dat ik leef.

Gebroken ogen, gebroken licht, de regen

van vannacht nu korter, weifelende wind,

mijn adem bang, van zichzelf niet zeker.

Met lange tanden begin ik te eten.

Leven moet ik, en de doden niet vergeten

die ik zwijgend aan mijn tafel vind.

Ze gaan niet weg vandaag

Ze gaan niet weg vandaag, en morgen niet,

en nooit meer, maar ze zijn niet lastig.

Ik zie het aan hun lange, dunne handen

die geduldig wachten tot ik ze wat bied.

Ze vragen niet, ze kijken voor zich uit,

ik weet niet of ze mij zien, hun smalle hoofden

rechtop, hun matte schouders onbewogen,

niet een die zich naar mij voorover buigt.

Als in mijn hoofd. Weten ze dat ik nu ook

voor hen zit te leven, zit te sterven,

dat ik wil zeggen: straks ben ook ik dood?

Schuw kijk ik op, ze zijn weggegaan,

maar ik hoor een jongen de krant brengen

waarin weer ontelbare andere staan.

Leeg de kamer.

Leeg de kamer. Weer zit ik voor mijn papier

de levende die ik wantrouwig ben gebleven,

zuchtend om hulp, om troost van een teken

uit een overkant die mijn oog niet ziet.

Laat de doden hun doden begraven, ik

moet zijn wie ik ben, veroordeeld te leven

of ik wil of niet, ik moet terugkeren,

opstaan en beginnen bij het begin.

Maar waar? Ik zie op het doodstille wit

onder mijn ogen reddende woorden komen,

onhoorbaar spreken dat zich aarzelend wil

voegen in een nieuw verband, een nieuwe taal:

de stem van de aarde waar ik ben geboren,

van de hemel waarin ik ademhaal.

Denk niet, liefste dat ik je vergeet

Denk niet, liefste, dat ik je vergeet, maar zelf

heb je gezegd: wij leven niet alleen, wij mogen

ons niet verschuilen, niet doen of we niets horen,

er is geen leven dat geen schuld bekent.

Soms dringt die pijn zich tussen ons. Je legt

je handen in de mijne en kijkt langzaam over

de wereld heen. Daaraan is geen ontkomen,

zelfs voor ons niet, wat ons wij ook brengt.

Ook wij zijn schuldig, dragen anderen mee,

ontelbaar, ons onzegbaarste toebehoren

is door hen omringd, reikt soms even heen

over hun sterven, binnen een peilloos licht,

maar keert naar waar het werd geboren:

aarde, onstilbare honger, pijn, gericht.

Dit weten en toch samenzijn

Dit weten en toch samenzijn, liggen onze

handen zo niet levender in elkaar? Is geluk

op zoveel ander in belijden gewonnen

niet het enige, sprekend onuitsprekelijk?

Soms moeten wij dit vermoeden, worden

wij overstelpt door pijn van blijdschap, rukt

vrijheid ons het sterven voorbij, heeft bonzend

ons hart de dood bekend en alle schuld.

Liefde en dood, altijd zijn ze samen. Laatst

las ik een Engels gedicht: 'Dit is een voorjaar

als waarin een man wil sterven in een vrouw'.

Als mij ooit, in aller wereld pijn, deze

waarheid in vergeving wordt gegeven,

een lente zo vol van geboorte, sterk ik in jou.

Vroeger schreef ik: samenleven

Vroeger schreef ik: samenleven is voor ieder

tweemaal leven, maar het is duizendmaal,

het is ons beiden op genade of ongenade verliezen

aan alle leven, in iedere ademhaal,

voor alles van aarde en hemel kiezen,

geluk en ongeluk, naam en zonder naam,

durven weten: er is geen schuldeloze liefde

en toch onschuldig in elkaar bestaan.

Kom dichterbij, doe overal je ogen open,

in je ogen, je mond, je borst, je schoot,

overal worden wij elkaar geboren.

Daartoe heeft het leven ons gekozen,

kijk maar, lees, hier staan de woorden

van ons hart: de liefde overwint de dood.

Woorden groeien mee met de jaren

Woorden groeien mee, met de jaren

worden ze zwaarder, ze raken

bemanteld met onderzees gewas,

mosselen, een stuk van een wrak,

wieren ijl als oud mensenhaar,

onrustige planthanden, verraad

van bovenglans, verdronken land,

algen dralend boven zwart zand.

Daarom moet ik ze altijd vertalen,

loswrikken, ophalen, in ander water

overdoen, uitspoelen, afkrabben

en wachten wat in mijn handen

achterblijft: een bloem, een geraamte,

een onderaards antwoord van aarde,

een laatst geglinster, een begin van brand,

een glimp onderbelicht vaderland.

Vandaag weer in de stad

Vandaag weer in de stad. Nog steeds lopen

van mijn ogen naar mijn hart mensen op maat,

een enkele verzet zich, woest, wil doorstoten,

anderen schuiven afgetuigd langs het trottoir.

Ik wandel en kijk, zie armoedige vogels,

een man die nooit meer naar huis kan gaan,

een broodkorst, een kind nog niet geboren,

een hinkende hond in een kale straat.

Ook mensen die tegen mij willen praten,

en ik praat terug, over lege glazen heen,

gooi flarden stem in de vale

gaten tussen het wanhopige verkeer.

Vrolijk praat ik, maar blijf telkens steken

er zijn te veel woorden, ik kan niet spreken.

Plotseling een mens in nood

Plotseling een mens in nood, een verscheurd

gezicht, ogen uitgebeten, verkrampte handen,

weten: help hem, zeg wat, neem zijn angst en

wanhoop op je, wees niet zijn zoveelste beul,

dit ogenblik beslist, deze kans keert

nooit, hij brandt in je hart, nog een seconde

en hij blijft schroeien, maar doorlopen zonder

zelfs om te kijken, proberen of je vergeet.

Schouders optrekken. Ik kan hem toch

niet losmaken, ik moet mij niet willen

bemoeien met vreemde zaken, ieder zijn lot.

Zo een stad vol, steden, straat na straat,

iedere voetstap een wereld van ogenblikken

die mij waarachtig spreken, die ik zwijgen laat.

Ook dit vertalen: woorden zijn nooit

Ook dit vertalen: woorden zijn nooit

alleen, nooit weet ik waar ik ze hoor.

Ze komen ongehoord naar boven

en vragen te worden opgenomen,

te mogen zeggen wat ondergronds

in mij besloten is, in mijn mond

werd gelegd, mij werd voorgesproken:

morgenbrood, in de nacht gebroken.

Ik moet ze helpen, ze zijn nooit

vanzelfsprekend, zichzelf steeds voor,

gaan zichzelf eigenzinnig te boven,

willen zich niet laten storen.

Alleen als ik al wat mijn mond

door anderen in mij gesproken vond

beloof niet te zullen verhoren,

worden zij als een mens geboren.

Wegen, straten, pleinen overal

Wegen, straten, pleinen overal, maar weinig

heb ik er gelopen, een paar, ze blijven

onder mijn voeten waar ik ga, schrijven

mijn jaren in mijn woorden achterna.

Een hoge morgen, je komt glimlachend

tegemoet, het grind begint te dansen,

we kunnen geen meter meer wachten,

alles duurt langer, hoe vlug we gaan.

Weerbarstig de weg andersom, wind tegen,

geen stap of ik word teruggedreven

naar de bocht waar je bent verdwenen,

hoe hard we ook lopen, we staan.

Dit is gebleven, geen weg werd anders,

geen straat of er hangt verlangen,

ontmoeting, terugkeer, er ontbranden

morgens die naar je opengaan,

woorden die vooruitrennen, achterblijven,

die in je ogen met je willen kijken,

die ik mee terugneem, nu zit te schrijven

en onder mijn ogen naar je opsla.

Woorden als kussen op je ogen

Woorden als kussen op je ogen,

alle woorden die ik je verzwijg

en die je ook nooit zult horen

als je me zo eenvoudig aankijkt,

die je mij alleen liet spreken

wanneer je ze sprakeloos mij zond,

die ik zelf nooit had geweten,

woorden als mijn vinger op je mond.

Geen woorden meer, geen lichaam

Geen woorden meer, geen lichaam

taalt. Sprakeloos vermoeden bloeit

in handen rakelings open, draalt

in ander eigen en weet niet meer hoe

het overgaat.

Fluisteringen van huid en haar,

je borsten stromen van neuriën vol,

zwellende wijs, een lied bijna,

bijna te zingen wat nooit begon

of overgaat.

Altijd, altijd, wat wij begaan

is wat het diepst van al doordringt,

wat ademloos ons wacht en vraagt

oorsprong van stem die nooit in

ons overgaat.

Luister, geen van ons heeft lichaam

genoeg, alleen samen reiken wij

toe, alleen onze monden in elkaar

spreken het woord waarin alle tijd

ons overgaat.

Zeg niet veel, het is dichterbij

Zeg niet veel, het is veel dichterbij

veel kleiner, het staat voor het raam,

beweegt even mee met het gordijn,

blijft midden in de kamer staan,

is het boek dat rustig openligt

op de zin van gisteravond, de piano

met de muziek van morgen, een begin

van onrust, een raadselachtige droom,

een vogel in de tuin, een vraag

die verwonderd in je hangen blijft

en haast wil aandringen, maar

zeg niet te veel, ik ben veel dichterbij.

Waar ligt de grens?

Waar ligt de grens? Waar begint

het vreemde in ons? Niet van jou,

niet van mij, maar herfstwind,

sidderende takken, winterkou?

Onmacht van verweer, ontrouw

van voorjaar, die heendringt

door alles, angst, zelfbehoud

om wat toch nooit overwint.

Nooit overwint, - als ik ooit

moest geloven dat mijn hand

zou liggen in de jouwe zonder

- geklonken aan een overkant

van pijn - een zelfde wonder,

ik leefde geen ogenblik, nooit.

Avond, buiten oeverloze ruimte

Avond, buiten oeverloze ruimte, hier

ligt licht over je haar, houden je stille

handen een boek, is grens van leven binnen

glans en adem, aandacht en hartsgebied.

Toch zoek ik de stilte voorbij, reik naar

dieper samen, oorsprong, tot geheimzinnig

van achter het raam hogere stemmen dringen,

minder dan mijn bloed, inniger begaan.

Alles vloeit uit, nabijheid en verte bloeien

in elkaar over, hoog maanlicht, de anemonen

op tafel, alles ontbonden opgenomen

in vrede vaster dan ik ooit vermoedde.

Misschien is dit liefde: samen te zijn

zonder woorden, overal open, toch zonder pijn.

Er valt een landschap binnen

Er valt een landschap binnen

dat zegt: Ik lig de hele nacht

open voor wie niet slapen kan

en misschien ook voor de blinden.

Ik vraag: Wat zou je dan willen?

Antwoord: Dat jij het zeggen zal,

dat jij nauwkeurig vertelt wat

ik zonder licht klaar heb liggen.

Ik weer: Je hebt dus het gevoel

vergeefs te zijn. Je hebt kleine

struiken van innigheid die niets doen,

want niemand ziet ze, hun bloei

is zwart. Denk je daarom: ze verdwijnen?

Niets verdwijnt wat zich opendoet.

Je bedoelt: je vraagt niet

Je bedoelt: je vraagt niet, je bent,

je ligt met duizend geheimen

klaar voor ons, maar ze verschijnen

niet, er is niemand die ze kent.

Er zijn zieken in scheurende pijn

die je zou kunnen troosten,

stervenden die je zou kunnen liefkozen

met wonderen die onzichtbaar zijn.

Die gaan nu, denk je, verloren.

Dat geloof ik niet, want ze zijn,

en wat is, kan overal komen,

het heeft iets dat overal reikt;

daarvoor heb je mij niet nodig,

als je het maar geloven blijft.

Nee, nog even.

Nee, nog even. Je moest eens weten

hoe de mensen mij mishandelen.

Je weet het niet, daarom vergeven

wij het, wij kunnen niet anders.

De bomen vergeven je, de bloemen

iets moeilijker, het gras weet al

niet beter meer, maar de dieren doen er

veel langer over, vooral in een stal.

Alles geneest in mij, reikt adem

naar een vrijheid van genade,

proeft oorsprong en paradijs,

slaapt open naar de sterren

en zingt in droom naar de verte

waar God en zijn schepping samen zijn.

En nu denk je misschien nog even

En nu denk je misschien nog even:

maar ik heb woorden, ik kan

schrijven, spreken, ik kan al wat

ik weet een stemgehalte geven,

ruimte van getekende geestklank,

lichaam van taal, ik kan oproepen

wat ook de anderen hier zoeken,

ik geef het menselijke verwantschap.

Maar ook ik heb woorden; ze liggen

alleen dieper, moeilijker, ze hebben

een dimensie minder, een vermoeden meer.

En daarom ben ik hier gekomen,

opdat jij mij vertaalt en ik geboren

wordt naar de mensen heen.

Het woord, waaruit wij ononderbroken

Het Woord, waaruit wij ononderbroken

samen voortkomen, spreekt ook in mij,

maar ik ben ouder, verder af. Bomen

zijn eerder dan mensen, dieren zijn

iets later, maar toch te ver naar voren

om Jezus te zeggen, ochtendschijn

van de zesde dag, toen ook jij werd geboren

om met alle mensen avond te zijn

en met alles dat werd geschapen

een nieuwe morgen waar te maken,

een eeuwig woord van zon

in het eigen hart van de aarde,

een nacht van ontzaggelijk baren

naar een voltogen scheppingslot.

Je moet schrijven wat schepping is

Je moet schrijven wat schepping is:

voortkomen en zijn tegelijk, sterren

ontspringen in liefde, de maan in verten

van genade, overal komst en begin.

Goddelijk opspringen in waarheid,

vallen, aan een boom van verschrikking

bevend oprichten, alles, ogenblikken

van Woord in martelende spreekbaarheid.

En huilen, gillen, reikhalzend hijgen

naar wat uit ons beiden zal stijgen

als wij samen weten wat wij zijn:

in pijn op weg naar vrijheid, bloemen,

dieren, mensen, je kunt alles noemen,

een heelal van opstanding, voldragenheid.

Luisteren hoe ver bloemen meegaan

Luisteren hoe ver bloemen meegaan,

madelief, moederlief, kleinste kelken

van zacht geduld, beschroomd strekken

van wilgen die langs water staan,

hulpeloos onzeker zilver, telkens

schichtig naar zwart, af en aan,

bang om te stralen nu het paard

zijn zachte lippen komt rekken.

Zijn ruimte van schaduw maakt nieuwe

kringen, die zich glijdend verliezen

naar waar een rietpluim stil,

overal omsponnen door het sprakeloze

woord van Gods nachtgetover,

wacht tot een engel dalen wil.

En Jezus ook, nee, Hij eerst

En Jezus ook, neen, Hij eerst, maar

dat is oneindig moeilijker. Ik bedoel:

zijn kruis is ook het mijne. Geen bloem

bloeit zonder de pijn van Golgotha.

Geen dier leeft zonder Gethseman‚:

laat het voorbijgaan, ik kan het niet,

maar het is uw wil, ik zal wel zien,

misschien zie ik alles door alles heen.

De schepping kreunt, hijgende weeën,

orkanen van woordeloos spreken

willen zeggen: ik ben kind van God.

De boom zegt: Hij is aan mij gestorven.

De steen zegt: Hij is in mij geborgen.

Zijn voeten staan in mijn grond.

Dit alles moet je opschrijven

Dit alles moet je opschrijven,

dit en nog honderdmaal meer.

Maar dat komt een volgende keer.

Ik kan nu niet langer blijven.

De eerste haan heeft al gekraaid.

Ik moet terug, ik moet gaan helpen,

de mensen beginnen weer te vechten,

er dreigt overal dageraad.

Wereld, verraad, snijden, binden,

overal met alles iets doen,

er niet naar luisteren, alleen dwingen.

Maar jij moet mij helpen vertalen,

mijn adem in woorden overdoen

en voor mij smeken om genade.

Wat u bent

Soms bent u een stem in mij,

een klein roepen achter mijn ogen,

maar ik kijk er altijd voorbij.

Soms bent u een oog in mijn hart,

maar als ik u eindelijk opsla

is het nacht en is alles zwart.

Soms bent u iets aan het raam,

holle wangen van een ontsnapte,

altijd iets waarvoor ik mij schaam.

Soms bent u een vel wit papier,

dat mij dwingt om u in te schrijven

en voortdurend antwoordt: niet hier.

Soms bent u de kamer rondom,

samenspraak met vertrouwde dingen

die antwoord geven: daarom.

Soms bent u het zelf, dan zijn

er geen woorden of dingen meer over,

dan is er alleen maar pijn.

Wanneer?

Komt u morgen terug? U was

vandaag zo gelukkig dichtbij,

u keek voortdurend door mij

heen naar bomen, bloemen en gras.

Dat was vanmorgen. Het licht

was gewoon van u, het was alsof

de adem van uw gezicht

weer leven opriep uit stof,

alsof om mijn voeten heen

iets werd opgeslagen, een zacht

opzien dat alles doorscheen,

alsof, bijna onverwacht,

het gras zich rekkend uitkeek

naar de donkere frons van

de bomen, trots boven het bleek

groeibegin van maart. Het kan

zijn, dacht ik, dat het groen

de aarde genezen mag en

voorzichtiger mag overdoen.

Als ik er dan nog maar ben.

Maar vanmiddag was het niet

gebeurd en toch was alles goed.

De mensen op weg, de dieren niet

bedroefd, hemel in overvloed,

het licht groter, overal opening

en alles - ik weet niet hoe -

met monden van bezegeling

naar een hartelijk wonder toe.

Dat is nu, vanavond, niet

gekomen. Wij zitten weer in

ons oude huis. Maar dat is niet

erg. We weten toch: het begin

is er, als God wil, kan

ik, wanneer ik met Hem meeloop,

een vrouw worden, een man.

Er is meer dan zekerheid, er is hoop.

En als u terugkomt - wanneer

weet u alleen - zijn wij misschien

iets dichter bij onze eigen terugkeer.

Kom, - en u zult het zien.